Κρυονέρι

Το Κρυονέρι, είναι οικισμός της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στις πλαγιές του όρους Βερτίσκος, Β.Α της
Θεσσαλονίκης. Η ονομασία του πέρασε τρία στάδια, εώς το 1927 “Γκιρμίτς”, εώς το 1949 “Κρύα Νερά”, και από τότε έως σήμερα “Κρυονέρι”. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λαγκαδά του Ν. Θεσσαλονίκης. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Λαγκαδά. Απέχει 43 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, 23 χλμ από τον Λαγκαδά την έδρα του οικείου Δήμου και 8 χλμ από τον Σοχό. Συνορεύει ανατολικά με το χωριό Αυγή, δυτικά με την Όσσα, βόρεια με τη Νέα Σεβάστεια και Χωρούδα και νότια με το χωριό Λοφίσκος και Αρετή.Οι διακυμάνσεις του πληθυσμού βάσει των επισήμων απογραφών του Κράτους έχουν ως εξής: το 1913 970 κάτοικοι (ολοι μουσουλμάνοι), το 1920 1127 κάτοικοι (μουσουλμάνοι και προσφυγες από την Ανατολική Θράκη, το 1928 781 κάτοικοι, το 1940 1085 κάτοικοι, το 1951, 1083 κάτοικοι, το 1961, 1131 κάτοικοι, το 1971 918 κάτοικοι, το 1981 823 κάτοικοι, το 1991 831 κάτοικοι, το 2001 901 κάτοικοι και το 2011 978 κάτοικοι. Έχει υψόμετρο 610 μέτρα και ιδιαίτερα ξηρό και υγιεινό κλίμα. Έχει υψόμετρο 610 μέτρα και ιδιαίτερα ξηρό και υγιεινό κλίμα. Το Κρυονερι οφείλει πολλά στο ιδανικό μικροκλίμα του, με το εξαίρετο ξηρό κλίμα στην θέση του, είναι κτισμένο αμφιθεατρικά, ανάμεσα σε δυο μεγάλα ρέματα. στους πρόποδες του όρους Βερτίσκου με υψόμετρο 610 μέτρα και η κλίση του δεν επιτρέπει να δημιουργηθούν εστίες με στάσιμα νερά. Αυτό αποδεικνύει ότι μόνο τυχαία δεν επιλέχθηκε αυτή η χωροθέτηση του οικισμού από τους πρώτους κατοίκους του.

Η πληθυσμιακή ταυτότητα

       Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και πριν τον 19ο αιώνα, το Κρυονέρι, Γκιρμίτς τότε, κατοικούνταν από Μουσουλμάνους που ήταν άλλοτε Έλληνες Χριστιανοί και εξισλαμίστηκαν το 1824 με τη βία. "Προτού εγκατασταθούν οι πρόσφυγες κατοικούνταν το χωριό αυτό από αμιγείς Τούρκους. Όλοι ήταν 200 περίπου οικογένειες. Οι Τούρκοι αυτοί ήταν άλλοτε Έλληνες χριστιανοί και εξισλαμίσθηκαν όπως το ομολογούσαν και οι ίδιοι πριν από 200 χρόνια. Γενιά από τους αλλαξοπιστίσαντες με τη βία αυτούς Τούρκους υπάρχει ακόμη και σώζεται στην γειτονική κωμόπολη Σοχό. Έλληνες, πού κατόρθωσαν να διαφύγουν τον εξισλαμισμό και λέγονται Γραμμάδαι (Γκιρμιτσιώτες)." Απόσπασμα από το βιβλίο “Το Κρυονέρι” του Ανέστη Μωραΐτη 1962.

       Η ιστορία του σύγχρονου οικισμού του Κρυονερίου ξεκινάει τον Οκτώβριο του 1922 όταν μετά τη μικρασιατική καταστροφή, εγκαταστάθηκαν αρχικά 170 οικογένειες Προσφύγων από τα Γανόχωρα της Ανατολικής Θράκης, 90 οικογένειες από το Ιντζέκιοϊ ή Λεπτοχώρι, και άλλες 80 περίπου από τα χωριά, Κασταμπολη, Σιμιτλί, Αράπ Χατζή, Αλμαλί και το Καρατζάκιοϊ .

      Ένα περίπου χρόνο μετά, στις 08 Σεπτεμβρίου του 1923 ξεκίνησε με την εγκατάσταση των πρώτων είκοσι οικογενειών, από το Τσαρίκ-Τσιχαράν, η εγκατάσταση 90 περίπου οικογενειών από τον Πόντο της Μικράς Ασίας λίγες από τα χωριά Αγαντών, Τάραχτα, Κατράν, Καραντζά, Ερικ-Πετα, Γιατμίς, Τσιουράν, αλλά κυρίως  από το Τσαρίκ-Τσιχαράν (50 οικ.) -Το χωριό Τσαρίκ Τσιχαράν ο τόπος καταγωγής της πλειονότητας  των Ποντιακής καταγωγής Κρυονεριτων διοικητικώς υπάγονταν στο καιμακαμλίκι Μεσουδιέ (Μελάνθιε) και το μουτεσαριφλίκι Σαπιν-Καρα-Χισάρ (Νικόπολη) του Βιλαετίου Σεβάστειας, αριθμούσε 50 ελληνικές και ελληνόφωνες οικογένειες ομιλούσες την ποντιακή διάλεκτο-.

     Έζησαν, αδελφικά και φιλικά, μαζί με τους Τούρκους περίπου για έναν χρόνο ωσότου αποχωρήσουν μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης και τη συμφωνία για την ανταλλαγή των πληθυσμών, από το  φθινόπωρο του 1923 έως την άνοιξη του1924, αποχώρισαν  και οι τελευταίες από τις 200 περίπου οικογένειες  Τούρκων που εγκαταστάθηκαν στα χωριά Οζλούς και Ντερέκιοϊ της Προύσας. Αργότερα, εγκαταστάθηκαν στο χωριό και λίγες οικογένειες Βλάχων που ζούσαν στην περιοχή, ενώ ο πληθυσμός του χωριού  συμπληρώθηκε τις δεκαετίες του ΄50 και ΄60 με λίγες οικογένειες Ποντίων από το εγκαταλειμμένο σήμερα, χωριό Νέα Σεβάστεια.

    "Όταν το 1922 εγκατασταθήκαμε ως πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στο χωριό αυτό, μείναμε και συγκατοικήσαμε ένα χρόνο μαζί με τους αγάδες, περάσαμε αξέχαστη αδελφική ζωή σαν να μας συνέδεε μια κρυφή ψυχική δύναμη. Το φθινόπωρο του 1923 άρχισαν ομαδικά να φεύγουν για την Τουρκία σύμφωνα με την συμφωνία, που έγινε μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος, ανταλλαγής πληθυσμών. Με βουρκωμένα τα μάτια από συγκίνηση και δάκρυα άδειασαν το χωριό και μείναμε μόνοι οι πρόσφυγες στα σπίτια των Τούρκων που μας τα παραχώρησε ο Εποικισμός και έτσι σιγά - σιγά νοικοκυρευτήκαμε λησμονώντας και εμείς τον πόνο για την εγκατάλειψη των προγονικών μας βωμών και εστιών. Το όνομα του χωρίου βεβιασμένα ονομάστηκε, δεν ξέρουμε γιατί, Κρύα Νερά και ύστερα Κρυονέρι από το Υπουργείο, ενώ η αρχική μας σκέψη ήταν να ονομασθεί ή Ερυθραία ή Βισσάνθη, παλιό όνομα της Πάνιδου της Ανατολικής Θράκης." Απόσπασμα από το βιβλίο “Το Κρυονέρι” του Ανέστη Μωραΐτη 1962

"Οι κάτοικοι του, αγνοί, τίμιοι ξωμάχοι, ολημερίς με τον ιδρώτα τους δουλεύουν και καρποφορούν το χώμα του τόπου τους. Τους αδελφώνουν τα ίδια προβλήματα, η ίδια απασχόληση για την πάλη της ζωής. Χωρίς μεγάλα μέσα, παλεύουν τις δύσκολες καιρικές και οικονομικές συνθήκες που τους περιζώνουν. Είναι εργατικοί, φιλάνθρωποι, φιλειρηνικοί, αλληλέγγυοι, βαθειά θρησκευόμενοι και αγνοί πατριώτες. Έχουν καθαρή συνείδηση, σαν το διάφανο αέρα που έρχεται από τις γύρω βουνοκορφές και εμποδίζει κάθε ηθική σήψη και κάθε ψυχικό εκφυλισμό. Η καρδία τους είναι καλόβολη και ντόμπρα μ΄έναν παιδικό συναισθηματισμό. Ζώντας μέσα στη φυσιοκρατική πανδαισία, η ψυχή τους ξαναγεννιέται. Εδώ ξεχνούν το φθοροποιό έργο του σύγχρονου ψευτοπολιτισμού και αναπνέουν ελεύθερα, μακριά από το καρκινογόνο «μπέντζαμιν» των πόλεων." Απόσπασμα από το βιβλίο  "Το Κρυονέρι Θεσσαλονίκης"  της Αείμνηστης δασκάλας μας Δέσποινας Γλάρου

 Αλέξανδρος Θ. Χουβαρδάς