Αρμενιοί

Σε απόσταση 4 χιλιομέτρων ΝΑ από την πόλη της Κυπαρισσίας βρίσκεται το Τοπικό Διαμέρισμα των Αρμενιών, ένα από τα ιστορικότερα και γραφικότερα χωριά της Μεσσηνίας. Ένας μικρός συνοικισμός που κατόρθωσε να επιζήσει μέσα από πολλές και ισχυρές θύελλες ανά τους αιώνες. Ανατολικά του χωριού δεσπόζει το βουνό Γεράνιο.

Το όνομά του δεν ξέρουμε ακριβώς που οφείλεται, αλλά αρκετές είναι οι εκδοχές:

- Ίσως οφείλεται σε κάποιον Αρμένη (κάτοικο της Αρμενίας) που κατοίκησε στην περιοχή σαν μεγάλος τσιφλικάς και καταπίεζε τους κατοίκους. 
- Στα χρόνια 1684-1689 οι Τούρκοι και οι Ενετοί πάσχιζαν ποιος από τους δυο θα κρατήσει την Πελοπόννησο, κάτι το οποίο κατάφεραν οι δεύτεροι. Οι Ενετοί έφτασαν στην Πελοπόννησο με το στόλο τους, ο οποίος ήταν τόσο μεγάλος που εντυπωσίασε τους κατοίκους.Αποτέλεσμα του θαυμασμού αυτού ήταν το παρακάτω ποίημα:

Να καθόμουν κι' αλόγιαζα του Ρήγα την αρμάδα
πως «αρμενίζει» κι έρχεται σα νύφη στολισμένη
γυρεύει κόλφο (κόλπο) για να μπει, λιμένα για ν' αράξει
γυρεύει το Χαλήλ Πασά, για να τον πολεμήσει
με τετρακόσια κάτεργα, με 'ξήντα δυο φρεγάδες.  
(Ιστορία Ελληνικού Έθνους)

Από το αρμένισμα των πλοίων (όχι βέβαια μόνο των ενετικών) και επειδή το χωριό τότε βρισκόταν χαμηλά προς τη θάλασσα, λένε πως μπορεί το όνομά του να προήλθε από αυτό.

- Στην εποχή του Βυζαντίου, τότε που αυτοκράτορας ήταν ο Ρωμανός ο Β', ο στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς ξαναπαίρνει την Κρήτη. Στα 961 π.Χ. έφερε Αρμένιους για να ενισχύσει το ντόπιο στοιχείο και έτσι ιδρύθηκε το χωριό Αρμένοι στο νομό Χανίων, το οποίο υπάρχει και σήμερα. Στη συνέχεια, έμποροι Αρμένιοι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, στην οποία έδωσαν το όνομά τους.

-Οφείλει το όνομά του στον Αργοναύτη Ορμενό ή Αρμενό που ήταν εγγονός του θεού των ανέμων Αίολου, γιος του Κερκάφου και πατέρας του βασιλιά Αμύντωρα. Μερικοί από τους Αργοναύτες, στο ταξίδι τους για την Κολχίδα, σταμάτησαν στη Λήμνο όπου οι γυναίκες είχαν διώξει όλους τους άντρες του νησιού. Στη συνέχεια όμως εκδιώχθηκαν στη Σπάρτη και στη Τριφυλία. Ο Αρμένος εγκαταστάθηκε στην περιοχή και έδωσε το όνομά του.

Στην ιστορική εποχή, το χωριό το συναντάμε πιο νότια, στη σημερινή τοποθεσία «Πρίντζιπα». Εντελώς τυχαία στην περιοχή ανακαλύφθηκε μία κολώνα αρχαίου ναού (4ου-3ου αιώνα π.Χ.). Η ύπαρξη τέτοιου ναού μαρτυρά ότι η περιοχή είχε οικονομική άνεση. Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο ναός μετατράπηκε σε Χριστιανικός. Έως τα τέλη του 19ου αιώνα, στην περιοχή υπήρχε η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, την οποία λέγεται ότι έχτισε ο ίδιος ο Μεγάλος Κωνσταντίνος σε μία εκστρατεία του στην Πελοπόννησο. Πολύ κοντά στην εκκλησία βρισκόταν και βρίσκεται ακόμα και σήμερα η πηγή του Πρίντζιπα με το νερό της να βγαίνει από τους βράχους.

Το 1204 μ.Χ. η Βυζαντινή Αυτοκρατορία πέρασε στα χέρια των Φράγκων, οι οποίοι τη μοίρασαν όπως τους βόλευε. Οι Βενετοί, μεταξύ των άλλων πήραν και την Πελοπόννησο στην οποία επιβλήθηκαν με ήπια μέσα και όχι με τη βία. Έτσι λοιπόν η περιοχή κατοικήθηκε από αυτούς και από τάγματα Καπουκίνων Μοναχών από τους οποίους η περιοχή πήρε το όνομα «Καπουτσί».

Από την περιοχή πέρασαν πολλοί κατακτητές με καταστροφικές συνέπειες:

1204-1430: Βενετοί
1431-1446: Παλαιολόγοι
1447-1683: Τούρκοι
1684-1714: Ενετοί
1715-1821: Τούρκοι

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους υπάρχει κατάλογος με τα ονόματα αξιωματικών και στρατιωτών από τους Αρμενιούς που πήγαν στην πολιορκία της Μεθώνης υπό τις διαταγές του στρατηγού Μήτρου Αναστασόπουλου. Το χωριό όμως βοήθησε σε όλους τους αγώνες προσφέροντας θυσία στο βωμό της Πατρίδας πολλά από τα παιδιά του.

Επί Ενετών έγινε η πρώτη επίσημη απογραφή στην Πελοπόννησο στην οποία αναφέρεται ότι το 1689 οι Αρμενιοί είχαν 60 κατοίκους. Το 1830 αριθμεί 150 ψυχές και είναι ένα από τα πρώτα χωριά της Μεσσηνίας σε πληθυσμό. Το 1897 οι Αρμενιοί φθάνουν τους 245 κατοίκους γεγονός που δείχνει ότι το χωριό άκμαζε (η εύφορη γη του συνέβαλλε σημαντικά σε αυτό), ενώ το 1940 το χωριό φθάνει στο μεγαλύτερο σημείο πληθυσμιακής ανάπτυξής του και αριθμεί 529 κατοίκους. Από το 1960 όμως και μετά, το χωριό πλήττεται από την αστυφιλία και οι κάτοικοί του μειώνονται σημαντικά.

Το 1912 οι Αρμενιοί αποσπάστηκαν διοικητικά από το Δήμο Κυπαρισσίας και έγιναν κοινότητα. Το 1928 οι Αρμενιοί «έκτισαν αποικία» το διπλανό χωριό Σπηλιά, κάτι που είχε και αρνητικές συνέπειες. Το νερό της πηγής «Μάννα» (ΝΑ του χωριού) διεκδικείται από τους Σπηλαίους σε σημείο απειλής για τοπικό εμφύλιο πόλεμο. Ευτυχώς όμως αυτό απετράπη και τελικά το νερό της πηγής ήταν στη διάθεση και των δύο χωριών.

Πλούσια είναι η Λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα του χωριού.
Ο υπολογισμός της ώρας από τους κατοίκους γινόταν ως εξής: Στη μέση περίπου του ύψους του βουνού Γεράνιου υπάρχουν γυμνά βράχια. Όταν οι ακτίνες του ήλιου έπεφταν στα βράχια αυτά, τότε υπολόγιζαν ότι η ώρα ήταν περίπου 12 με 1 το μεσημέρι. Τα βράχια ονομάστηκαν και παραμένουν έως σήμερα με την ονομασία «Ρολόϊ».

Τους καλοκαιρινούς μήνες που οι κάτοικοι του χωριού δούλευαν στα χωράφια, έφτιαχναν «καλύβες» από ξύλα και φτέρες για να τους προφυλάσσουν από τον καυτό ήλιο και λιγότερο από τη νύχτα. Οι καλύβες φτιάχνονταν τον Ιούνιο και κατοικούνταν έως το Σεπτέμβριο όταν και τις εγκατέλειπαν για να ξαναφτιάξουν καινούργιες την επόμενη χρονιά.
Στα πλαίσια της τοπικής παράδοσης συγκαταλέγεται και ο Αρμεναίϊκος γάμος. Οι γάμοι γίνονταν από προξενιό και η νύφη έπρεπε να έχει προίκα απαραίτητα. Οι γάμοι γίνονταν Κυριακή απόγευμα, αλλά το γλέντι άρχιζε από την Πέμπτη.
Τη λαϊκή αρχιτεκτονική του χωριού την αποτελούσαν τα παραδοσιακά σπίτια και οι θόλοι αυτών.

Η εκκλησία του χωριού χτίστηκε το 1877 σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου με το καμπαναριό της κολλημένο μπροστά μαζί με τις δύο καμπάνες δωρεά των κατοίκων που βρίσκονται στα ξένα. Οι εικόνες του τέμπλου με αγιορείτικες αγιογραφίες φτιαγμένες το 1920 είναι εκπληκτικής ομορφιάς. Το 1920 άρχισε να κτίζεται το σχολείο στη βόρια πλευρά του χωριού. Ήταν το καμάρι των Αρμενιών και οι κάτοικοι διαμόρφωσαν τον εξωτερικό χώρο του με ποικίλα φυτά και δένδρα.

Το κύριο κηπευτικό του χωριού είναι η μπάμια. Οι Αρμενιοί είναι ένα από τους μεγαλύτερους τροφοδότες μπάμιας της Ελληνικής Αγοράς. Στο χωριό υπάρχει Κηπευτικός Σύλλογος που διαχειρίζεται την παραγωγή της.

Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται ο Κοινοτικός Ξενώνας των Αρμενιών και στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και το Γραφείο του Τοπικού Διαμερίσματος. Επίσης, στην πλατεία υπάρχουν ταβέρνες και παραδοσιακά καφενεία.

Στη νότια πλευρά των Αρμενιών βρίσκονται τα εκκλησάκια της Παναΐτσας του Καπουτσί και της Παναΐτσας του Λουτρού. Το τελευταίο είναι και το πιο παλιό, κάτι που μαρτυρούν οι εικόνες που βρέθηκαν σε αυτό και διαφυλάσσονται. Στο δρόμο προς το Περδικονέρι υπάρχουν ερείπια νερόμυλου και η  πηγή «Μάννα» από όπου οι κάτοικοι έπαιρναν νερό.  Η γύρω περιοχή ονομάζεται «Μάννα» και το οφείλει στην ομώνυμη πηγή που πότιζε ολόκληρο το χωριό.

Πανηγύρια

- Την εορτή των Αγίων Πάντων γιορτάζει η εκκλησία του χωριού. 
- Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου διοργανώνεται η "γιορτή της μπάμιας" στην πλατεία του χωριού, όπου προσφέρεται δωρεάν μπάμια ψημένη στο φούρνο. 
- Στις 15 Αυγούστου γιορτάζει το εκκλησάκι της Παναΐτσας του Καπουτσί. 
- Στις 23 Αυγούστου γιορτάζει το εκκλησάκι της Παναΐτσας του Λουτρού.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΕΛΟΥΛΗ ''ΣΤΟΝ  ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΓΕΡΑΝΙΟΥ''